Wzór na prędkość średnią:
v=s/t
gdzie:
- v - średnia prędkość
- s - przebyta droga
- t - czas
W naszym przypadku: s = 2*π*R
lat - obwód Ziemi na danej szerokości geograficznej (R
lat - promień koła małego Ziemi na zadanej szerokości) i t = czas potrzebny na jeden pełny obrót Ziemi.
Pierwsze przybliżenie (dość dokładne)
Założenia upraszczające:
- Całkowity obrót Ziemi dookoła osi trwa 24 godziny (t=24 h)
- Ziemia jest idealną kulą o promieniu RE=6,371 km (3958.756 mil)
Z powyższego:
prędkość obrotowa Ziemi na równiku wynosi 2*π*R
E/t=2*π*6371/24 km/godz = 1 667,92 km/h lub 2*π*3958.756/24 = 1036.40 mil/godz
Jeśli przyjąć, że Ziemia jest idealną kulą, prosta geometria daje nam następujące wzory: R
lat = R
E*cos(lat).
Tak więc,
Prędkość obrotowa Ziemi na danej szerokości geograficznej 'lat' będzie wyrażona równaniem:
Vlat=2*π*RE*cos(lat)/t = VE*cos(lat)
Dokładniejsze obliczenia
W pierwszym przybliżeniu zrobiliśmy dwa założenia - dzień trwa 24 godziny i Ziemia jest idealną kulą.
W rzeczywistości, czas potrzebny na jeden pełny obrót Ziemi (360 °) wokół własnej osi jest nieco krótszy niż 24 godziny, a
Ziemia jest lekko spłaszczona na biegunach i wybrzuszona na równiku - jest sferoidą podobną do spłaszczonej elipsoidy.
Doba gwiazdowa vs. Doba Słoneczna
Każdy z nas wie, że ziemska doba trwa 24 godziny, dlaczego więc pisaliśmy wcześniej, że czas obrotu ziemi jest nieco krótszy?
Popatrzmy na rysunek 1. 24 godziny to czas potrzebny na obrót Ziemi, tak aby Słońce z niej widziane znalazło się w tym samym punkcie (lewa i prawa 'Ziemia' na rysunku),
ale Ziemia nie kręci się przecież jedynie wokół własnej osi - porusza się także dookoła Słońca, więc moment kiedy zrobi obrót o dokładnie 360 ° nastąpi
odrobinę wcześniej (na rysunku środkowa 'Ziemia').
Czas potrzebny Ziemi na wykonanie pełnego obrotu dookoła własnej, nazywamy
dobą gwiazdową (dniem gwiazdowym)
lub
dobą syderyczną (dniem syderyczny). Wynosi on dokładnie -
23 godziny, 56 minut i 4.0905 sekund (23.9344696 godziny)
Rzeczywisty Kształt Ziemi
Na skutek siły odśrodkowej spowodowanej ruchem obrotowym, nasza planeta jest spłaszczona na biegunach i
wybrzuszona na równiku. Z dużą dokładnością kształt Ziemi jest zbliżony do spłaszczonej elipsoidy (elipsoida obrotowa/sferoida),
a
równanie kształtu Ziemi wygląda następująco:
x2/a2+y2/b2+z2/c2=1
gdzie (dla Ziemi):
- a=b=6 378 137.0 metrów
- c=6 356 752 3142 metrów
Stosując elementarną geometrię otrzymujemy równanie na promień koła równoleżnika na szerokości geograficznej 'lat' w postaci:
Rlat=a*cos(lat)/(1-e2sin2(lat))1/2
gdzie:
- e2 (mimośród Ziemi) = (a2-c2)/a2 = 0.00669438;
Rys. 1) Czas gwiazdowy vs. czas słoneczny. Z lewej (czas słoneczny = 12:00:00): odległa gwiazda (mała pomarańczowa gwiazdka) i Słońce znajdują się nad tym samym południkiem - m. W środku (23h 56m 04s później): tylko odległa gwiazda znajduje się nad południkiem m (minęła doba gwiazdowa). Z prawej (24 godzin później, 12:00:00 następnego dnia): kilka minut później Słońce jest znów nad południkiem m. Zakończył się dzień słoneczny.
Źródło: Wikipedia, autor: Xaonon, licencja: CC BY-SA 4.0
Poniższa tablica przedstawia prędkość obrotową Ziemi dla wybranych szerokości geograficznych (równoleżników).
Dokładniejsze przybliżenie - większa czcionka,
Pierwsze przybliżenie - mniejsza czcionka.